Мамлакатимизда мустақиллик йилларида cоғлиқни сақлаш тизимида олиб борилаётган ислоҳотлар такомиллашуви тобора ривожланиб бормоқда. Тиббий маданиятнинг юксалиши, аҳоли ўртасида тиббий хизмат даражасининг ошиши, шифокорларнинг фидокорона меҳнати, саломатлик дастурларининг амалда бажарилиши, халқимиз саломатлигига ижобий таъсир қилаётир. Ҳеч қандай муболағаси йўқки, ота-боболаримиз «Касалликни даволагандан кўра унинг олдини олган маъқул» бекорга хитоб қилишмаган. Дарҳақиқат, касалликнинг олдини олишда санитария-гигиена чора тадбирлари асосий бўғин ҳисобланади. Зеро профилактик тиббиёт келажак тиббиёти бўлиши билан биргаликда, самарали даво ҳамда шифонинг илк сабабчисидир. Воҳамиз азалдан полвонлар, миришкор дехконлар ва чорвадорлар юрти саналиб келган. Ота боболаримиз қадим замонларда яйловларда, вақт ўтиши билан эса уй шароитида чорвачилик билан шуғулланишнинг ҳақиқий устасига айланишган. Бинобарин, халқимиз орасида бежизга чорвани хазинага тенглаштирувчи ҳикматлар юрмайди. Ҳақиқатан ҳам чорвадан олинадиган сут ва гўшт маҳсулотлари халқ истеьмолида катта аҳамиятга эга. Чорва молларидан олинадиган жун ва тери хам саноатда салмоқли ўрин тутади.
Дарвоқе, чорва моллари биз учун қанчалик фойдали бўлмасан, шу билан бирга улар айрим юқумли касалликлар манбаи саналиши ҳам эҳтимолдан холи эмас. Ҳолбуки, бруцеллёз хам чорва молларидан юқувчи юқумли касаллик бўлиб, “траума”, “кипр иситмаси”, «қора оқсоқ», “малта иситмаси”, “банга хасталиги” номи остида тиббий адабиётларда қайд қилинган. Асосан таянч ҳаракати аъзоларини ҳамда асаб тизимининг шикастланиши, организмнинг заҳарланиши ва аллергиянинг намоён бўлиши билан юзага келувчи хасталик турли хил юқиш йўлларига эга бўлган кўпгина аьзо ва тизимларни зарарланиши билан характерланади. Инфекцион жараённи ривожланиши, аксарият ҳолларда сурункали кечиши, кўпинча беморларда ногиронликни келтириб чиқарадиган, кенг тарқалган полиэтиологик (кўп сабабли) ўта хавфли юқумли касаллик бўлиб, унинг ҳар қайси тури инсонга турли хилдаги патогенетик таъсир қилади. Бруцеллёзнинг юқиш йўли кўпинча ҳудудий ва касбий тарқалишга мойил. Касаллик инфекцияси манбаи майда ва йирик шохли қорамол, чўчқалар баъзи жойларда эса шимол буғуси ҳисобланади. Юртимизда эса асосий эпидемиологик аҳамиятни кўпроқ йирик ёки майда шохли қорамолга қаратиш керак. Чунки жониворлардаги қўзғатувчи инсонга кўпроқ патоген (Br.Melitensis) мойиллигига эга. Аксарият ҳолларда бруцеллёзга чалинган қўй ва қорамолларда бола ташлаш (табиий аборт) юзага келади. Касалликнинг клиник юзага чиқиши доимий иситма, титроқ, кучли терлаш, гепатоспленомегалия (жигар ва талоқнинг катталашиши) таянч ҳаракат ҳамда асаб тизими, юрак қон томир, урогенитал ва бошқа аъзолар зарарланиши билан кечади. Энг хатарлиси шуки, ушбу касаллик инсонларда бепуштлик ёки ногиронликни келтириб чикариши мумкин. Бруцеллёз чорва моллари билан мулоқотдан ташкари, уларнинг истеъмол маҳсулотлари бўлган сут қатиқ ва гўштдан юқиши мумкин. Бруцеллёз касаллигидан сақланиш учун санитария гигиена қоидаларига амал қилиш зарур.
Хулоса шуки, инсоннинг бахтли яшаши учун сиҳат-саломатлик асосий мезон хисобланади. Тинч, осойишта юртимиз фуқароларига ўз бахтлари ҳимоячиси бўлишларини истаб қоламиз.
Миришкор туман СЭО ва ЖСХ врач эпидемиологи Сафар Хаитов
Миришкор ТТБ Клиник ва биокимёвий
таҳлил лабороторияси бўлими мудири Акмалжон Бекназаров
